”Kneževa večera” predskazala pogibiju turskog cara
U spomen na 600 godina od Kosovskog boja, juna 1989. godine, podignuta je „Spomen-trpeza na mestu gde je Car Lazar održao Ratni savet pred boj na Kosovu 1389. godine. – Autori ovog spomenika su Milić od Mačve, Jovica Vlahović, Blagota Đuričić i Mišo Lazić.
Uoči sudnje Kosovske bitke na Kosovu polju 1389. godine, u Babinom Mostu, srpskom selu kraj Gazimestana, bila je i kosovska večera, kosovskih junaka sa carom Lazarom na čelu, Devet Jugovića i svim znanim i neznanim junacima – sva gospoda i gospodičići.
Babin Most se nalazi pet kilometara severno od Prištine, na kilometar i po severoistočno od reke Lab, sa desne strane puta Priština — Kosovska Mitrovica. Legenda kaže da je Babin Most dobio ime po tome što je Miloš Obilić, posle ubijanja cara Murata u Kosovskom boju, u ovom mestu, bežeći od turskih konjanika, izdat od jedne babe, koju je najpoznatiji kosovski junak sa mosta preko reke Lab, u ovom mestu, bacio u reku. Albanci danas imaju svoj naziv za selo Bavinoc.
Spomen trpeza
Istorija i legende takođe kažu da se u Babinom Mostu odigrala Kosovska večera pred sudnju Kosovsku bitku 1389. godine, da je tada Miloš Obilić na večeri izrekao da će sutra pogubiti cara Murata.
Iz Babinog Mosta 20.000 srpskih junaka je gledalo osvajački turski tabor na drugoj strani tog 28. juna 1389. godine – prepričavaju istoriju danas u Babinom Mostu.
–Povodom šest vekova od Kosovske bitke u Babinom Mostu je 25. juna 1989. godine otkrivena spomen – trpeza, u prisustvu velikog broja gostiju i svih meštana. Toga dana sela Babin Most, Miloševo, Lazarevo, Grace, Plemetina, Prilužje i druga otvorila su svoja dvorišta i primala sve dobronamerne putnike ma odakle da su bili. Jedna od gostiju bila je pesnikinja Desanka Maksimović – govori Radovan Milić iz ovog sela, autor više knjiga o Babinom Mostu
Ovo je danas najbrojnije srpsko selo od svih šest koja su dobila imena po poginulim kosovskim junacima. U njemu je danas 160 srpckih kuća i oko 700 žitelja sa 84 učenika u osnovnoj školi ”Milan Rakić”. U selu je i 35 albanskih kuća.
Kneginja Milica podigla crkvu
Prema narodnom predanju Crkva Bogorodičinog pokrova, pored koje je spomen – trpeza, podignuta je na osnovama stare crkve-mauzoleja koju je, po predanju, posle Kosovske bitke izgradila kneginja Milica nad moštima izginulih Kosovskih junaka. Za crkvu u Babinom Mostu kaže se da je jedini hram sa dva oltara, jedan je Časna trpeza, presto Gospodnji, a drugi su mošti Kosovskih vitezova, oltar celosnog Srpstva.
Carica Milica je posmrtne ostatke kosovskih ratnika sahranila u zajedničku grobnicu (koja i danas postoji) i nad kosturnicom podiže spomen crkvu.
Nakon borbi i oslobođenja Kosova i Metohije 1912. godine, u grobnicu se sahranjuje još junaka ovog doba. Danas o svemu ovome svedoče spomen ploče na delu crkve koji je kosturnica.
Nakon novembarskog presvlačenja moštiju 2021. godine Svetog kralja Milutina u crkvi Svete nedelje u Sofiji cela odežda našeg velikog svetitelja je darivana crkvi u Babinom Mostu!
Šta se jelo i pilo uoči odlaska u Kosovski boj?
Šta su jeli srpski vitezovi uoči odlaska u Kosovski boj, otkriva naš poznati kuvar Toni Radić.
– Za predjelo se posluživao beo mrs, slan ovčji sir, kajmak, skorup i mlad crn luk. Bungur je bilo glavno jelo koje se priprema od pšenice i različite vrste mesa. Glavna jela, bila su rezervisana za razne vrste pečenja: ovčetinu, srnetinu, zečetinu kao i meso od divljeg vepra. Na kraju gozbe, gosti su bili posluživani jabukama, kruškama, crnim i belim grožđem – otkriva Toni Radić tajnu Kneževe večere.
Bez sumnje, tadašnja kuhinja, bila je preuzeta iz Vizantije jer su se u 13. veku, u vreme kralja Milutina, uveli vizantijski običaji… Što se tiče začina, u to vreme su se koristile aromatične trave, poput majčine dušice i bosiljka…
Divljač je, takođe, bila zastupljena na dvoru plemstva i pripremala se više dana, tako što bi ostajala u pacu s aromatičnim travama i vinskim sirćetom… Vina su bila vrlo odomaćena na srpskim dvorima u vreme Nemanjića. Pored župskih vina, na Lazarevom dvoru, pila su se i čuvena dalmatinska vina jer su u to vreme postojale stalne i uhodane trgovačke veze s Dubrovnikom.
Kneževa večera na platnima
Kneževa večera, vekovima kasnije, bila je povod i za mnoga umetnička dela i pozorišne predstave koje su prikazivane još pre Drugog svetskog rata.
Nakon što je bila odbačena na smeće, slika “Kneževa večera”, autora Milana Pavlovića Petka, iz Vršca, koji je ovaj motiv tzv. “Kosovskog ciklusa” naslikao 1912. godine, danas se čuva u pohrani Antimuzeja.
Na slici je prikazan motiv Kneževe večere, prema narodnom predanju iz 15. stoljeća, odnosno kneževe zdravice Milošu Obiliću.
Poznata je i ”Kneževa večera” Adama Stefanovića iz 1871. godine poznatog autora sa više naslikanih dela sa motivima iz Kosovskog boja.
Tri mesta Kneževe večere !?
Iako nema pouzdanih podataka o Kneževoj večeri, većina istoričara je saglasna da je moralo postojati okupljanje i dogovor srpkih velikaša uoči odlaska u Kosovsku bitku 1389.
Prema narodnom predanju, Kneževa večera uoči Boja na Kosovu 1389, održana je na Lazarevom dvoru u starom gradu Kruševcu; neki istoričari tvrde da je bila na Babinom Mostu, nedaleko od Prištine
U kuršumlijskom selu Trpeze, arheolozi su pronašli temelje dve crkve. Jedna je građena između četvrtog i petog veka, a druga, srednjovekovna, podignuta je na temeljima prethodne crkve. Prema predanju, knez Lazar je ovde priredio trpezu pre polaska u boj na Kosovo, po čemu je selo dobilo ime.
Tekst i fotografije: Zoran Vlašković, novinar, Kosovska Mitrovica
