Jagat je srednjovekovna tvrđava u Srbiji/Republici Srpskoj čije se ruševine uzdižu na uzvišenju Grad (oko 926 m nmv), delu planine Bić, iznad Priboja i reke Lim. Naziv Jagat potiče iz staroslovenskog jezika što u prevodu znači Crni Dud, što je i ime planine na kojoj se tvrđava nalazi.
U pribojskom kraju postojalo je pet srednjovekovnih gradova koji još uvek čekaju detaljna stručna istraživanja. Prvi deo planiranih trogodišnjih istraživanja, jednog od njih grada Jagata, privodi se kraju, a očekuje se da će stručnjaci dobiti odgovore o prošlosti današnjeg Priboja koji je nastao u podgrađu tvrđave.
Posle dva meseca rada i iskopanih na desetine tona kamena, iz drveća i žbunja, gotovo dva stoleća od kada je zapusteo, pojavili su se obrisi kule i zidova grada Jagata na visu od preko 900 metara iz koga se mogao kontrolisati ne samo put kraj Lima, već i prostor dokle pogled seže, kilometrima daleko na granici Srbije i Bosne.
Grad Jagat je jedan od 9 srednjovekovnih gradova u Limskoj dolini i podignut je da bi kontrolisao put upravo Limskom dolinom, ali i pružao neposrednu zaštitu obližnjem manastiru Banja, koji, kao i susedni manastir Mažići, potiče iz prednemanjićkog ili sa početka nemanjićkog doba. Nije poznato kada je podignut grad, a u izvorima se javlja tek sredinom XV veka. Na obali reke, u podnožju tvrđave bio je srednjovekovni trg, oko koga je nastao današnji Priboj. Tvrđava se kroz svoju istoriju nazivala i Bišćanski grad, Zaklon Bišćanski i Pribon. Grad se nalazio na raskršću srpskih zemalja Raške i Bosne.
Iako se prvi put pominje u 15. veku u povelji kralja Fridriha trećeg, pa zapisima turskog putopisca Evlije Čelebije i nizu srednjovekovnih spisa, grad Jagat ili Crni dud, kako prevode njegovo ime, za stručnjake krije mnogo tajni.
„Na osnovu dosadašnjih istraživanja ne može se zaključiti kada je on stvarno sagrađen. Po tipu gradnje i po njegovom arhitektonskom sklopu svakako ga treba datirati pre početka 15. veka, ali će buduća istraživanja dati više podataka iz kog je perioda, kako je u njemu organizovan život, koje su sve u njemu postojale građevine i to nam tek predstoji“, objašnjava za RTS direktor Zavičajnog muzeja „Priboj“, Savo Derikonjić.
Tvrđava se posle 1282. nalazila pod vlašću kralja Dragutina našla se na granici Dragutinove i Milutinove zemlje. U drugoj polovini XIV veka Jagat je pripadao teritoriji kojom je upravljala dinastija Vojinovića. Posle propasti Srpskog carstva i sloma Vojinovića, oko 1373. godine, tvrđava dolazi pod vlast bana Stefana Tvrtka I Kotromanića i postaje deo Bosne.
Od 1,2 hektara prostora na kome se grad prostirao otkopan je tek deo donjeg grada – imponzantna odbrambena kultura i deo zida. U gornjem gradu gde se nalazio gospodar tvrđave, između stena i drveća raspoznaju se ponegde prolazi, dve pećine u koje su mogli sakriti oružje ili hranu, cisterna i bunari za vodu i tako naslutiti svakodnevni život.
U bunar na gornjoj tvrđavi voda je stizala iz jezera sa susednog brda, pa su stanovnici i u vreme opsada imali izvorsku vodu.
Ostaci tvrđave Jagat pripadaju opštini Priboj i predstavljaju nepokretno kulturno dobro. Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva zaštitio je 1982. godine ovaj lokalitet. Pored Jagata na teritoriji opštine Priboj nalaze se još 4 utvrđena srednjovekovna grada Severin, Ostro, Ravanjski grad i Oštrik.
Lokalitet Jagat nikada nije ozbiljnije arheološki iskopavan i istraživan. Zavičajni muzej Priboja na čelu sa direktorom Savom Derikonjićem počeo je sa iskopavanjem tvrđave u septembru 2017 godine. Ceo projekat istraživanja tvrđave finansira Opština Priboj. Arheološka istraživanja su u toku, a za naredne dve godine, posle iskopavanja planira se delimična rekonstrukcija i stavljanje u turističku ponudu.
RTS
