Srpska pravoslavna crkva danas, 16. septembra, obeležava dan kada je dobila svog prvog patrijarha 1346. godine, svetog Joanikija.
Sveti Joanikije je rođen u okolini Prizrena. Danas nemamo sačuvanih podataka o njegovom životu i poreklu. Možemo zaključiti jedino da je bio učen i istaknut čovek svoga vremena, ako znamo da ga je Srpski kralj Stefan Dušan (1331—1355) zaposlio na svom dvoru na mestu logoteta (sekretara). Nakon smrti arhiepiskopa Danila II izabran je 3. januara 1338. godine za srpskog arhiepiskopa.
Kako je srpski kralj Stefan Dušan bio moćan ratnik i veliki osvajač, te znatno proširio teritoriju naše države, osvojio mnoge grčke krajeve na jugu i proglasio se carem, odlučio je i da srpskog arhiepiskopa uzvisi na stepen patrijarha. Srpska crkva je još od Svetog Save bila autokefalna (samostalna) zbog čega je Sabor u Skoplju smatrao da može nesmetano arhiepiskopa srpskog proglasiti za patrijarha. Na Cveti 1346. Joanikije je postao prvi srpski patrijarh „всем Серблем и Поморију“, to jest patrijarh „svih srpskih zemalja i pomorskih“.
Nedelju dana kasnije, na Vaskrs 1346, naš prvi patrijarh je pomazao kralja Dušana za cara svih Srba, Albanaca i Grka. Tri godine potom, opet na Spasovdanskom saboru u Skoplju, patrijarh i car Dušan donose čuveni Zakonik, najviši pravni akt tadašnje države Dušana Silnog. Po proglašenju patrijaršije, skopska mitropolija je postala prvoprestolna u Srpskoj crkvi, a odmah iza nje dolazila je i ohridska. Osnovane su potom i druge episkopije, a na njih su postavljeni srpski jerarsi. Tadašnji patrijarsi u Carigradu Jovan Kaleka (1334-1347 g.) i Isidor (1347-1349 g.) usaglasili su se sa voljom cara Dušana.
U jesen 1354 . godine srpskom carstvu zapretiše sa severa Ugari i car Dušan krenu na njih. Po svom dolasku u predele svetog manastira Žiče, on posla da mu iz Peći dozovu u Žiču patrijarha Joanikija da sa njim nešto progovori o crkvenim i državnim stvarima. Pošto je došao u Žiču, patrijarh se razbole, i po svojoj želji bi ponesen onako bolestan u svoju patrijaršiju u Peć. Međutim, bolest ga je pokosila, te je na putu izdahnuo i predao dušu svoju u ruke Gospoda svoga. To se dogodilo u Polumiru, kod današnjeg Ušća na Ibru.
Položen je u grob u Pećkoj patrijaršiji (koji sam sebi beše naznačio za života). Telo svetog patrijarha Joanikija položeno je u srednju crkvu Pećke patrijaršije, u crkvi Svetih Apostola, gde se i do danas nalaze njegove mošti. Iznad njegovog svetog groba naslikana je na zidu freska koja izobražava njegovo čeono usnuće u Gospodu. Patrijarh Joanikije svetovao je na prestolu Svetoga Save tačno šesnaest godina i osam meseci.
Godinu i tri meseca kasnije za svetim Joanikijem preminu iznenada i srpski car Stefan Dušan (20. decembra 1355. godine). Ostaje jedini srpski vladar iz loze Nemanjića koji nije proglašen za svetitelja.
Patrijarh Joanikije ostaće upamćen kao prvi crkveni poglavar koji nije potekao iz redova igumana ili hilandarskog bratstva, kao poslednji žičko -pećki arhiepiskop i prvi patrijarh novouspostavljene Pećke patrijaršije.
Srpska pravoslavna crkva slavi ovog svetitelja 20. decembra.
