Osim Hrama Svetog Save, glavni grad Srbije poseduje brojne crkve koje zaslužuju da budu posećene, a sledi najuži izbor onih bez kojih poseta Beogradu ne bi trebalo da se okonča.
Saborna crkva
Crkva Svetog arhangela Mihaila jedna je od najvećih crkvenih objekata koji su podignuti u kneževini Srbiji (1815-1882) i jedna od najstarijih crkava u Beogradu. Podignuta je preko puta zgrade Patrijaršije i nacionalni je simbol osamostaljivanja i oslobađanja od turskog ropstva.
Pravougaona, izdužena osnova dopunjena je zvonikom na zapadu i polukružnom oltarskom apsidom na istoku. Zidana je opekom sa krečnim malterom, a među arhitektonskim elementima raspoznaju se rešenja kasnog baroka i klasicizma.
Ikone najreprezentativnijeg klasicističkog ikonostasa u Srbiji i većinu kompozicija na svodovima i zidovima izveo je jedan od najznačajnijih domaćih slikara 19. veka, Dimitrije Avramović. Posebno je vredna pažnje riznica u kojoj se čuvaju zlatarska ostvarenja, krstovi, odežde i ikone. U crkvi se nalaze i grobovi Miloša i Mihaila Obrenovića, reformatora srpskog jezika Vuka Stefanovića Karadžića i prosvetitelja Dositeja Obradovića.
Za sabornu crkvu se vezuje anegdota iz perioda livenja zvona. Beogradski vezir Husein-paša pripretio je vojvodi Petru Cukiću zaduženom za postavljanje zvona smrću, ukoliko izvrši započeto. Vojvoda je odgovorio: „Znam da ću poginuti od turske ruke ako zvono podignem ili od ruke svoga gospodara ako isto ne učinim“. Izabrao je prvu opciju…
Crkva Svetog Marka
Jedna od najlepših crkava prestonice izgrađena je na Tašmajdanu u srpsko-vizantijskom arhitektonskom stilu. Zdanje je nastalo prema projektu Petra i Branka Krstića u periodu od 1931. do 1940. Kuriozitet je da u momentu podizanja, na teritoriji Jugoslavije nije postojala veća pravoslavna crkva.
Patron crkve je apostol i jevanđelist Marko, koji je i predstavljen u mozaiku iznad glavnog ulaza od strane slikara Veljka Stanojevića (1962).
Arhitektonsko rešenje i fasada izrađeni su po uzoru na veliku srpsku svetinju Gračanicu. Crkva ima osnovu dvostruko upisanog krsta, petostranu oltarsku apsidu, pet kupola i zvonik. Za fasadu su korišćene dve vrste kamena: svetli peščar i crveni kamen iz okoline Paraćina.
Za mermerni ikonostas zaslužan je arhitekta Zoran Petrović (1991-1992), a crkva poseduje i jednu od najreprezentativnijih zbirki ikona iz 18. i 19. veka. U njoj se čuvaju i mošti cara Dušana, kralja Aleksandra Obrenovića i kraljice Drage Mašin.
Crkva Svetog Marka se smatra, posle Hrama Svetog Save, najmonumentalnijom građevinom poznog perioda nacionalnog stila.
Bogorodičina crkva Ružica
Iako nema pouzdanih detalja o tačnom datumu niti ko je učestvovao u izgradnji, Ružica se smatra najstarijom crkvom Beograda. Podignuta je na Kalemegdanskoj tvrđavi na mestu stare crkve istog imena iz doba despota Stefana Lazarevića (1377-1427), koju su porušili Turci pri osvajanju Beograda. Sadašnja građevina je u 18. veku bila magacin za barut, a od 19. veka vojna crkva.
Prema narodnom predanju pobožne sestre Ružica, Marica i Cveta podigle su svaka po zadužbinu u Beogradu i nadenule im svoja imena. Na osnovu drugog izvora, naziv Ružica potiče od paganskog praznika Rozalije za vreme koga su se učesnici u svetkovini posipali laticama ruža.
Budući u prošlosti vojno svetilište, crkva poseduje polijeleje (luster nalik na svećnjak) izrađene od trofejnog oružja iz Prvog svetskog rata. Pred ulazom su dve statue izlivene od topovskih čaura: ratnik iz vremena cara Dušana i pešadinac iz Balkanskih ratova.
Živopis u crkvi izveo je 1938. ruski slikar Andrej Vasiljevič Bicenko. Osim svetitelja, na zidovima su predstavljeni i vladari: ruski car Nikolaj II i kraljevi Petar i Aleksandar Karađorđević.
Nadomak crkve nalazi se i Kapela Svete Petke podignuta 1937. po projektu Momira Korunovića, na mestu čudotvornog izvora, a u čast premeštanja svetiteljkinih moštiju u Beograd.
Izvor: Beograd za ljubitelje umetnosti, tekst: Katarina Hadži-Minić
