Srpska pravoslavna crkva, njeni arhijereji, 18.februara će birati novog patrijarha – osmog po redu od ponovnog uspostavljanja Patrijaršije 1920, a 46. od samog početka, od 1346.
Autor: Ljubinka Petrović
Sabor Srpske pravoslavne crkve, na kome će se birati novi patrijarh, osmi po redu od ponovnog uspostavljanja Patrijaršije 1920, a 46. od samog početka (od 1346.), održaće se 18.februara 2020, u Hramu Svetog Save na Vračaru.
Prvi srpski patrijarh bio je Joanikije II (1346-1354), a posle pada Srbije pod tursku vlast, došlo je do nasilnog ukidanja Patrijaršije. Redovno stanje je uspostavljeno 1557. Posle gotovo dva veka, 1776, fermanom sultana Mustafe III, ukinuta je srpska Pećka patrijaršija i potčinjena Carigradskoj. Srpska patrijaršija je ponovo uspostavljena 1920. (sa sedištem u Beogradu).
Kako se bira srpski patrijarh
Procedura za izbor patrijarha je takva da arhijereji između sebe biraju tri kandidata, a potom se izabrana imena stavljaju na klir ili u jevanđelje. Jednu od tri koverte sa imenom izabranog patrijrha izvlači monah (iz nekog manastira, a za koga vlada mišljenje da je veliki duhovnik). Od 39 arhijereja, koliko ih ima pravo glasa u Saboru, njih 30 ispunjava uslov da može ući u izbor za patrijarha (da ima najmanje pet godina eparhijske službe). Patrijarh se ustoličava u Sabornoj crkvi u Beogradu, drugi ili treći dan po izboru, a prema rečima mitropolita Hrizostoma, čuvara patrijaršijskog trona, ustoličenje novog patrijrha će uslediti i u Pećkoj patrijšiji, najverovatnije u septembru ili oktobru.
Prvi patrijarh nakon obnove autokefalije
Željko Injac, verski analitičar, kaže da je najzanimljivija ličnost, nakon obnove autokefalije, prvi patrijarh Dimitrije.
– To je neki najzanimljiviji period, da tako kažemo, to je period obnove srpske Patrijaršije i ponovnog početka, nakon ukidanja Pećke patrijaršije. Tu se negde postavljaju temelji onoga što je srpska crkva i tim prvim Saborom je rukovodio tadašnji patrijarh – navodi Injac i dodaje:
– Trebalo je ujediniti Crkvu koja je bila rasparčana, koja nije imala tu slobodu, u Srbiji je bila samo mitropolija… Ono što smo tada stekli, to treba ceniti. To je teškom mukom postignuto.
Poglavari SPC nakon ponovnog uspostavljanja Patrijaršije 1920.
1. Dimitrije
Osnovao tri nove eparhije, spremao ustav za celu SPC.
– Prvi patrijarh nakon obnove Patrijaršije bio je Dimitrije Pavlović. Rođen je 1846. u Požarevcu, bogosloviju je završio u Beogradu 1868. Ustoličen je 31.oktobra 1920, u Sabornoj crkvi u Beogradu. U vreme dok je bio na čelu Crkve osnovane su tri nove eparhije: češko-moravska, američko-kanadska i bihaćka, a stara braničevska je obnovljena. Pripreman je i jedinstven ustav za celu SPC, a koji je proglašen nakon njegove smrti. Sahranjen je u manastiru Rakovica po sopstvenoj želji.
2. Varnava
U njegovo vreme podignuta zgrada Patrijaršije, preminuo pod nerazjašnjenim okolnostima.
– Varnava Rosić rođen je 29.avgusta 1880, u Pljevljima. Prizrensku bogosloviju je završio 1899. Za patrijarha je izabran 12.aprila 1930. SPC je u njegovo vreme doživela svoju obnovu – pravo ujedinjenje srpske crkve, ranije podeljene na šest raznih administrativnih, finansijskih i jerarhijskih područja, velikim delom je izvršeno dok je on bio na njenom čelu.
Pored toga, podignuta je i sadašnja zgrada Patrijaršije i manastir Vavedenje u Beogradu, a započeto je i zidanje hrama Svetog Save na Vračaru. Preminuo je pod nerazjašnjenim okolnostima 1937.
3. Gavrilo
Za vreme Drugog svetskog rata bio u logoru Dahau.
– Gavrilo Dožić rođen je 17.maja 1881, u Vrujcima. Završio je Bogoslovski fakultet Atinskog univerziteta, gde je i doktorirao. Za patrijarha je izabran 8. februara 1938. Za vreme Drugog svetskog rata bio je zarobljen, najpre u manastiru Rakovica, u Vojlovici, a potom, zajedno sa vladikom Nikolajem, odveden je u logor Dahau. Vratio se u zemlju 1946. Umro je 1950, sahranjen je u Sabornoj crkvi.
4. Vikentije
Rešio pitanje penzionog osiguranja sveštenstva.
– Rođen je 1890. u Bačkom Petrovom Selu, srpsku pravoslavnu bogosloviju je završio 1913. u Sremskim Karlovcima.
Za patrijarha je izabran 1.jula 1950. Uspostavio je veze sa ostalim pravoslavnim crkvama, koje su nakon rata oslabile. Takođe, uspeo je da reši pitanje socijalnog i penzionog osiguranja sveštenstva (vlast je posle rata ukinula crkveni penzioni fond). Preminuo je 5.jula 1958. Sahranjen je u grobnici mitropolita Mihaila u Sabornoj crkvi.
5. German
Izborio se nastavak izgradnje
Hrama Svetog Save na Vračaru
– Rođen je 7.avgusta 1899. u Jošaničkoj banji. Za patrijarha je izabran 13.septembra 1958. i bio je na čelu SPC čak 31. godinu. Uspeo je da se izbori za nastavak izgradnje Hrama Svetog Save na Vračaru – čak 88 puta je slao molbe. Zalagao se za izdavanje crkvenih listova za versko prosvećivanje naroda. Umirovljen je 1990, jer se godinu dana ranije razboleo i slomio kuk, pa više nije bio u stanju da obavlja brojne crkvene dužnosti. Preminuo je 27.avgusta 1991, a sahranjen je u crkvi Svetog Marka u Beogradu.
6. Pavle
Tek u 9-om krugu dobio dovoljan broj glasova za kandidaturu
– Gojko Stojčević, u monaštvu Pavle, rođen je 11. septembra 1914, u selu Kućanci, nadomak Donjeg Miholjca u Slavoniji. Rano je ostao bez roditelja, a brigu o njemu i mlađem bratu preuzela je tetka. Tokom Drugog svetskog rata ostao je i bez brata. Za patrijarha je izabran 1. decembra 1990. Tek u devetom krugu dobio je dovoljan broj glasova za ulazak na listu od tri kandidata. Preminuo je 15.novembra 2009, u 95.godini, na VMA, nakon duge i teške bolesti.
7. Irinej
Važio za pomiritelja, preminuo nakon borbe sa koronavirusom.
– Rođen je 1930. u selu Vidova, kod Čačka. Na krštenju je dobio ime Miroslav. Završio je Bogosloviju u Prizrenu, a zatim i Bogoslovski fakultet u Beogradu. Po povratku iz vojske postavljen je za profesora Prizrenske bogoslovije. U manastiru Rakovica, 1959, pre nego što je postavljen za profesora, od tadašnjeg patrijrha Germana primio je monaški čin, dobivši monaško ime Irinej. Za patrijrha je izabran u januaru 2010. Važio je za pomiritelja. Preminuo je 20.novembra 2020, u 91.godini, u Vojnoj kovid bolnici “Karaburma”, nakon borbe sa koronavirusom.
Spisak svih patrijarha SPC
(godine kada su bili poglavari)
1. Sv.Joanikije II (1346-1354)
2. Sava IV (1354- 1375)
3. Sv. Jefrem (1375- 1379)
4. Sv. Spiridon (1379 – 1389)
Sv. Jefrem, ponovo (1389 – 1392)
5. Danilo III (1392- 1398)
6. Sava V (1398- 1406)
7. Danilo IV (1406)
8. Kirilo (1407-1419)
9. Nikon (1420-1435)
10. Teofan (1446)
11. Nikodim II (1446- 1453)
12. Arsenije II (1453- 1463)
– Posle pada Srbije pod tursku vlast nastalo je neredovno stanje i u Crkvi, dolazi i do nasilnog ukidanja Patrijaršije. Crkveni presto nije uredno popunjavan. A među episkopima koji su u to vreme “pridržavali presto Svetog Save” spominju se hercegovački mitropolit Jovan (1508. i 1509.) i Marko (1524.). Redovno stanje u Patrijaršiji uspostavljeno je 1557.
13. Makarije (1557- 1571)
14. Antonije (1571- 1575)
15. Gerasim (1575- 1586)
16. Savatije (1587)
17. Nikanor
18. Jerotej (1589- 1591)
19. Filip (1591- 1592)
20. Jovan (1592- 1614)
21. Pajsije (1614- 1648)
22. Sv. Gavrilo (1648- 1655)
23. Maksim (1655- 1674)
24. Arsenije III Crnojević (1674 – 1690)
25. Kalinik I (1691-1710)
26. Atanasije I (1711-1712)
27. Mojsije Rajović (1712-1726)
28. Arsenije IV Jovanović – Šakabenda (1726-1737)
29. Joanikije III Karadža (1739-1746), Grk
30. Atanasije II Gavrilović (1746-1752)
31. Gavrilo II Sarajevac (1752)
32. Gavrilo III (1752-?)
33. Vikentije Stefanović
34. Pajsije II, Grk
35. Gavrilo IV, Grk
36. Kirilo II (1758-1763)
37. Vasilije Jovanović Brkić (1763-1765)
38. Kalinik II (1765-1766), Grk
– Fermanom sultana Mustafe III godine 1766. ukinuta je srpska Pećka patrijaršija i potčinjena Carigradskoj patrijaršiji. Srpska patrijaršija ponovo je uspostavljena 1920, sa sedištem u Beogradu.
39. Dimitrije (1920-1930)
40. Varnava (1930-1937)
41. Gavrilo (1937-1950)
42. Vikentije (1950-1958)
43. German (1958-1990)
44. Pavle (1990- 2010)
45. Irinej (2010- 2020)
