Žrnov ili Žrnovan je bila srednjovekovna tvrđava smeštena na najvišem vrhu Avale (Žrnovica – 511 m nadm. visine). Na vrhu su još Rimljani podigli utvrđenje kako bi kontrolisali Singidunum i zaštitili svoje rudnike na obroncima Avale. Kasnije su Srbi tu sazidali tvrđavu, koju su potom Osmanlije osvojile 1442, proširile i ojačale za potrebe napada na Beograd. Međutim, primorani Segedinskim mirom, vraćaju tvrđavu Srbima 1444.
U gradu je prema legendi stolovao, u pesmama opevani, Porča od Avale. Ostaci utvrđenja su srušeni dinamitom 1934. godine da bi se na tom mestu sagradio mauzolej – Spomenik Neznanom junaku.
Posle smrti Janoša Hunjadija i Đurđa Smederevca 1456. godine Osmanlije ponovo kreću na Srbiju i 1458. godine zauzimaju Žrnov u pokušaju da osvoje Beograd, što im ne polazi za rukom. Posle toga Hodi paša proširuje tvrđavu dodatnim bedemom i suvim šancem stvorivši od Žrnova tvrđavu za uznemiravanje Beograda, koji se nalazio u mađarskim rukama.
Odatle potiče i ime tvrđave – Havala, što znači smetnja, koji su mu Osmanlije nadenule. Tako je i cela planina dobila ime Avala.
Pretpostavlja se da je tvrđava napuštena u XVIII veku, od kada je prepuštena zubu vremena.
Odakle potiče ideja da se spomenik Neznanom junaku podigne BAŠ na Avali –
U blizini srednjovekovnog utvrđenog grada Žrnova na vrhu Avale stanovnici okolnih sela podigli su 1922. godine kameni spomenik na mestu groba nepoznatog palog ratnika iz Prvog svetskog rata, koji je upravo tu i poginuo. Nakon nešto više od jedne decenije, kralj Aleksandar Karađorđević dolazi na ideju da se ovaj spomenik zameni mauzolejem koji će krasiti vrh Avale, a za šta će biti žrtvovan ČITAV srednjovekovni grad Žrnov.
Beogradska čaršija bila je zatečena i šokirana, međutim brojni apeli javnosti nisu urodili plodom, te je bez ijednog logičnog opravdanja, Žrnov bez traga nestao u tišini. Pobuna protiv ovog čina smatrala se antidinastičkom propagandom i o tome nije smelo da se priča.
Interesantno je da je uoči poslednjeg miniranja stare tvrđave otkriven sloj iz rimskog razdoblja, gde su pronađeni cisterna s pitkom vodom kao i peć za pečenje hleba.
Zbog čega je Žrnov smetao kralju Aleksandru –
Na novopečenim ruševinama fotografisao se sam kralj, a po koji kameni ostatak prenet je u podavalsko selo Beli Potok. Na Vidovdan 1934. kralj je svečano otkrio spomenički kompleks, a prilikom svog govora držao je srebrni čekić u ruci, što je jedan od glavnih masonskih simbola. Isti čekić je, sa potpisanom poveljom, položen u temelje mauzoleja.
Naime, javna je tajna da su Kralj Aleksandar i Meštrović bili osvedočeni masoni, a Beograd je u vreme kraljevine Jugoslavije smatran značajnim uporištem svetske masonerije. Navodno je upravo po njihovom nalogu sagrađen mauzolej baš sa istaknutom piramidom, glavnim masonskim obeležjem. Meštrović je ideju za spomenik dobio na osnovu izgleda grobnice persijskog cara Kira.
Žrnov je bio srpski simbol, a spomenik simbol novog svetskog poretka –
Još jedno objašnjenje za vandalski čin rušenja starog grada jeste to što je Aleksandar bio jugoslovenski, a ne srpski kralj. Tome svedoče i „Karijatide“ – kamene skulpture žena u narodnim nošnjama iz šest Banovina kraljevine Jugoslavije, visoke 4 metra, a postavljene na samom ulazu spomenika. Tako je simbol srpstva – grad Žrnov morao da ustupi mesto spomeniku novog svetskog poretka.
Da li kraljeva tragična sudbina ima veze sa njegovim masonskim delovanjem ili ne, no samo nekoliko meseci od vidovdanskog govora na Avali (9. oktobra 1934) ubijen je u atentatu u Marselju.
Ceo kompleks završen je u septembru 1937, a spomenik je svečano otvoren takođe na Vidovdan 1938. godine.
I dan danas postoji velika odbojnost ljudi u Srbiji prema ovom Meštrovićevom delu, naročito ako se ima u vidu da je grad Žrnov bio jedan od ukupno 6 najznačajnijih utvrđenja u Srbiji.
Izvor: Novosti, Vikipedija, Mediji
